چشم انداز در حال تغییر آفریقا: رقابت چین و غرب و مدل های متضاد. 

Subscribe to get access

Read more of this content when you subscribe today.

تفاوت بین فعالیتهای چین و اروپا بسیار شگفت انگیز است. اجرای دقیق پروژه ها که هیچ دخالت و امر سیاسی ندارد از سوی چین صورت میگرد ولی عملکرد اروپا فقط چشم انداز کوتاه مدت دارد و اغلب به فکر پیشرفت زیربنایی قاره توجهی ندارد. قدرتهای اروپایی همیشه از منابع بسیار مهم و طبیعی آفریقا سو استفاده کردند و چندان برنامه برای توسعه قاره نداشتند. و وقتی که اروپا به بهانه عملیات ضد تروریستی به کارهای نظامی میپردازد، چین به فکر توسعه اقتصادی است.در عصری که پویایی های ژئوپلیتیکی در حال تغییر است، بیشتر کشورها میخواهند در آفریقا نفوذ ایجاد کنند. عملیات فعال چین که به توسعه و پیشرفت تمرکز دارد این قاره را شکل میدهد. مفاهیم این واضح است: غرب باید خود را با پویایی قدرت اقتصادی در حال تحول وقف دهد و بیشتر به فکر سرمایه‌گذاری در توسعه آفریقا و بازسازی زیرساخت‌های قاره باشد. وقتی که حضور چین در آفریقا محکم تر می‌شود، آینده آفریقا هم بستگی به تغییرات در نفوذهای جهانی دارد و یک فصل تازه برای این قاره و اتحادهای راهبردی آن آغاز می‌شود.در میان این تحولات، جای چین در آفریقا ثابت است و یک بازیکن غیر قابل تعویض مییاشد. در نتیجه، غرب مجبور است که با ظهور این قدرتهای اقتصادی کنار بیاید که قلب و تفکرات مردم را به دست آوردند و دنبال احیای زیربناهای آفریقا هستند. این حقیقت در زمانی که غرب هنوز با تنش در خاور میانه و جنگ اخیر در اوکراین مشغول می‌باشد، به وجود آمدند و این عملیات باعث شده که از آفریقا عقب بمانند.در دو دهه گذشته، چین در چندین برنامه های مهم در آفریقا شرکت داشته که در ناحیه های مختلف به مانند زیر بنا، انرژی، مخابرات، کشاورزی، آموزش و پرورش و پزشکی هستند. این پروژه ها برای تقویت و پیشرفت اقتصادی، قوی کردن روابط سیاسی و دسترسی به منابع طبیعی است. فهرست پروژه های مهم چینی در آفریقا در ۲۰ سال اخیر:۱) توسعه زیر ساخت‌ها : چین بازیگر مهمی در ایجاد زیرساخت های حیاتی در چین است که شامل ساختن جاده ها، راه آهن، تونل و پل ها، بنادر و فرودگاه ها می‌باشد. برای مثال، خطوط راه آهن ادیس آبابا و جیبوتی در ایتوپی، مومباسا و نایروبی در کنیا،ابوجا کاتونا خطوط راه آهن در نیجریه توسط چین ساخته شده و تامین مالی شده. ۲) پروژه های انرژی: چین در ‌پروژه های انرژی در آفریقا بسیار سرمایه گذاری کرده به خصوص نیروگاه ها و انرژی های تجدید پذیر. از جمله پروژه های مهم می‌شود از سدهای آبی،نیروگاههای خورشیدی و مزارع بادی نام برد. سد نوزایی بزرگ ایتوپی و نیروگاههای خورشیدی در مراکش و مصر از دیگر پروژه های چین میباشند.۳) مخابرات: چین در توسعه مخابرات آفریقا نقش بسیار مهمی را اجرا کرده. فناوری‌های هوآوِی که شرکت بسیار بزرگ چینی است در ارتقاء شبکه های ارتباطی در آفریقا بسیار مهم بوده.
۴) استخراج منابع طبیعی: به دلیل احتیاج چین به منابع طبیعی، چین در استخراج و معدن کاری در آفریقا بسیار فعال بوده. انواع مختلف منابع به مانند نفت، گاز، مس و آهن استخراج شدند و هم چنان چین برای پیدا کردن نفت در آنگولا و سودان شرکت داشته. 
۵) تامین غذا و مواد کشاورزی: چین در برنامه های کشاورزی برای تامین غذا و ترویج پروژه های کشاورزی پایدار فعال است. این پروژه ها در آبیاری،تولید محصولات کشاورزی،و تکنولوژی است. 
۶) آموزش و پرورش : چین بورسیه های تحصیلی، فرصت های آموزشی را برای دانش اموزان و دیگران تامین کرده. بسیاری از دانشجویان آفریقایی در چین تحصیل کردند که به اشتراک گذاری معلومات کمک بزرگی است.
۷) مراقبت های پزشکی : چین در پروژه های مختلف پزشکی به مانند ساختن بیمارستان ها و مکانهای پزشکی و تامین معلومات و تجهیزات نقش بزرگی داشته. و این البته در زمان بحران های جهانی به مانند ویروس ابولا بسیار مهم بوده. 
۸) تجارت و اقتصاد: چین مناطق ویژه اقتصادی و صنعتی را در بعضی از کشورهای آفریقایی را ایجاد کرده و همکاری تجاری را تشویق میکند. این مناطق سعی دارند که سرمایه گذاری خارجی را تشویق کنند. 
۹) تبادل‌های فرهنگی : چین همکاری های فرهنگی و آموزشی را از طریقه ابتکارهایی به مانند سازمان های کنفوسیوس که زبان چینی و دیگر برنامه های فرهنگی را به دانشگاه های آفریقایی تامین میکنند را تشویق میکند. ۱۰) رفع بدهی و سیاستمداری: چین در آفریقا رفع بدهی را با تامین وام، کمکهای مالی برای همکاری های بیشتر و پشتیبانی از مردم آفریقا ترویج کرده.
این بسیار مهم است که بدانیم که دامنه و تاثیر این پروژه ها در کشورها متفاوت است. با اینکه سرمایه گذاری چینی به توسعه زیر ساختی و اقتصادی کمک کرده ولی در بعضی موارد دیگر مشکلاتی در مورد بدهی، تاثیر محیطی و شیوه های کارگری را ایجاد کرده. البته شیوه و موفقیت این پروژه ها بستگی به موارد مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دارد.
در زمانی که غرب با تغییرات مبارزه میکند، پیشرفت ثابت چین در آفریقا آینده را عوض میکند. روش چین که به همکاری اقتصادی مربوط است بیشتر از تحمیل های غربی خوشایند می‌باشد. رییس جمهور سابق سنگال عبدالله واده به خوبی این توضیح را میدهد که امکان دارد که سه سال طول بکشد تا با بانک جهانی مذاکره کرد ولی با چین فقط سه ماه لازم است.
چین برخی از بدهی ها را یا لغو کرده و یا دوباره درباره آنها مذاکره کرده تا ایجاد حسن نیت کند، همکاری ها را قوی تر کند، بار مسیولیت را برای کشورهای آفریقایی کمتر کند، از پیشرفت اقتصادی حمایت کند و روابط را بهتر کند. چندین نمونه های لغو بدهی های آفریقا را می‌شود ملاحظه کرد:
۱) زامبیا: در اکتبر ۲۰۲۰، چین اعلام کرد که قبول کرده تا بازپرداختها و سودهای زامبیا را عقب بیاندازد تا در بحران بدهی ها کمکی باشد و به خصوص که این بحران به دلیل ویروس کورونا شدیدتر شده. 
۲) سیشلز: چین مبلغ قابل توجهی از قرضهای سیشلز را در ۲۰۱۸ لغو کرد و این جزو برنامه وسیعتر برای کمکهای مالی به این کشور بود. 
۳) تانزانیا: چین برخی از قرضهای تانزانیا را در ۲۰۱۳ لغو کرد که باز هم برای کمک های مالی و بهبودی روابط بیت دو کشور بود. 
۴) جمهوری دمکراتیک کنگو: در ۲۰۱۰، چین مقداری از قرضهای این کشور را لغو کرد تا کمک اقتصادی و ثبات ایجاد کند. 
۵) آنگولا: چین در برنامه‌های کم کردن بدیهی های این کشور که قرضهای بسیاری از چین را دارد مشغول بوده. با اینکه این برنامه ها تمام بدهی ها را لغو نکرده و فشار مالی این کشور را کمتر کرده.
لغو کردن و یا تغییر بدهی‌ها شرایطی را همراه است به مانند همکاری های اقتصادی آینده، سرمایه گذاری و یا شرکت در پروژه های آینده چینی. معمولا هر مورد مذاکراتی را داشته و شرایط برای هر کدام متفاوت است. با اینحال، نگرانی هایی در مورد پایداری کلی بدهی های آفریقا به چین ابراز شده. بعضی از منتقدان عقیده دارند که لغو قرضها فقط برای مدت کوتاهی کمک به کشورهایی آفریقایی میکند و بهتر است که به مسائل اساسی مدیریت بدهی و شفافیت اهمیت داده شود.
پیشرفت نفوذ چین در آفریقا را کشورهای دیگر هم متوجه شدند. ترکیه در ۲۰۰۸ و امریکا در زمان ریاست جمهوری بارک اوباما در ۲۰۱۸ برنامه‌های آفریقایی خود را آغاز کردند تا از فرصتهای که وجود دارد استفاده کنند. روسیه هم به این پیوست و در طی دو ملاقاتها علاقه خود را در منابع طبیعی آفریقا به مانند نفت و گاز و مواد معدنی نشان داد.
سفرها و ملاقاتهای رهبران اروپایی به آفریقا دیگر چندان تاثیری به امور این قاره ندارد. روایت اروپایی که به بیشتر به منافع، “ارزش ها “و “ حقوق بشر “ تمرکز دارد دیگر نمیتواند مورد علاقه کشورهای آفریقایی قرار بگیرد. گذشته اروپا که به دنبال استخراج منابع بدون اینکه هیچگونه سرمایه گذاری آینده داشته باشد نفوذ آنها را کمتر میکند. بالعکس، چین به پیشرفت اقتصادی و همکاری تمرکز دارد که با عقاید آفریقا هم یکی می‌باشد.
جنگ ادامه دار اوکراین نقش بزرگی را اجرا کرده و تغییرات بزرگی را در قدرتمندی کشورهای دنیا به وجود آورده که کشورهای با نفوذ جدید سلطه گری غربی را به چالش میکشند. 
با وجود منابع طبیعی عظیم آفریقا، جای تعجب نیست که اکثر کشورهای برای ایجاد نفوذ در این قاره با هم رقابت دارند. این کشورها خود را به عنوان نیروهای نیکوکاری برای آفریقا جلوه می‌دهند. آفریقا از رقابت ابر قدرتهای دنیا برای ایجاد روابط سالم و دور از زور گویی استقبال میکند.