“De chef-kok van Poetin” serveerde zijn laatste maaltijd in Rusland: Waardoor begon de opstand tegen het Kremlin? 

Subscribe to get access

Read more of this content when you subscribe today.

verleiding kwamen om de Eufraat-rivier over te steken in de achtervolging van de restanten van ISIS. Ze kregen echter te maken met Amerikaanse luchtaanvallen die resulteerden in een aanzienlijk aantal slachtoffers onder de Russische huurlingen. De Wagner leiding beschuldigde het Kremlin van het niet effectief coördineren met het Hmeimim hoofdkwartier, de Russische basis in het westen van Syrië, en de Amerikaanse leiding die het noordoosten van Syrië bezetten. Het incident, dat het Kremlin bagatelliseerde als bijkomende schade, zette de relaties tussen de twee entiteiten onder druk.

Maar ondanks het bloedige incident bleef de relatie tussen het Ministerie van Defensie en de Wagner krachten, een militaire NGO, coöperatief. Rusland bleef Wagner gebruiken in verschillende invloedsgebieden, waaronder Soedan, Libië, Centraal-Afrika en Mali. Het Kremlin gebruikte Wagner om officiële verantwoordelijkheid te ontlopen als dat nodig was, op ongeveer dezelfde manier als het Pentagon het zogenaamde “Blackwater” gebruikte in verschillende delen van de wereld, vooral tijdens de invasie van Irak.

De oorlog in Oekraïne legde de kwetsbaarheid bloot van het Russische leger, dat overrompeld werd door de westerse tactieken die tegen het leger werden gebruikt. De aanwezigheid van vijftig Westerse landen met ervaring in oorlogvoering, die de militaire operaties in Oekraïne dirigeerden vanop de Duitse basis Ramstein, stelde hen in staat om de zwakheden van het Russische leger uit te buiten. President Poetin realiseerde zich dat zijn leger niet aansloot bij zijn politieke ambities en dat een wederopbouw- en herbewapeningsinspanning nodig was om deze uitdagingen het hoofd te kunnen bieden, d.w.z. om de militaire effectiviteit, bevelvoering en instellingen te moderniseren. Zich terugtrekken uit Oekraïne en zijn nederlaag toegeven was geen optie en Poetin maakt van de gelegenheid gebruik om de broodnodige hervormingen door te voeren.

Onder deze omstandigheden heeft het Kremlin zich tot de Wagner groep gewend, die bestaan uit ervaren strijders en gepensioneerde hoge officieren. Ze omvatten ook ontmantelde speciale eenheden die een belangrijke rol speelden in de slag om Bakhmut in Oekraïne. Maar de enige focus van de Westerse media op Bakhmut heeft de aandacht afgeleid van andere fronten. De weigering van de Verenigde Staten en haar bondgenoten om Oekraïense troepen terug te laten trekken uit de strategische stad leidde tot langdurige gevechten die uiteindelijk na enkele maanden in het voordeel van Rusland eindigden.

Hoewel het verhaal over de oorlog de verantwoordelijkheid was van de woordvoerder van het ministerie van Defensie, probeerde de Wagner-commandant zijn eigen aanwezigheid in de media te vestigen. Hij begon op sociale media te verschijnen en gaf details over de slag bij Bakhmut en benadrukte de prestaties van zijn troepen. Deze acties stimuleerden het Russische moreel omdat de bevolking informatie en beelden consumeerde die de langzame maar gestage overwinningen van Wagner op het slagveld lieten zien. Prigozjin begon de militaire leiding te bekritiseren en beschuldigde hen er met name van dat ze tijdens de strijd niet de nodige munitie hadden geleverd. Hij dreigde zelfs zijn troepen uit Bakhmut terug te trekken als ze de munitie kdie ze nodig hadden niet kregen. Prigozjin richtte zich tegen de Russische minister van Defensie Sergei Shoigu en beschuldigde hem van nalatigheid en corruptie. De internationale gemeenschap nam kennis van de commentaren van Prigozjin en het lot van Bakhmut, en besefte dat het echte slagveld zich uitstrekte over meer dan duizend kilometer van Lugansk en Donetsk tot Zaporizhia.

Toen het Kremlin zich realiseerde dat de Slag om Bakhmut ten einde liep, begon het Wagners personeel, waaronder die met een strafblad, toe te voegen aan zijn eigen personeelslijsten in een poging om de controle over deze strijdkrachten terug te krijgen en de invloed van Prigozjin te :minderen. Toen de strijd ten einde liep, begon Wagners commandant te praten over het terugtrekken van zijn troepen uit Oekraïne, waarmee hij indirect aangaf dat het Kremlin van plan was hem van het toneel te verwijderen. Prigozjin geloofde dat zijn populariteit na de overwinning van Bakhmut zou voorkomen dat Moskou hem zou marginaliseren. Zonder te beseffen dat niemand onmisbaar is, zei de leider van Wagner dat zijn soldaten naar Rusland waren teruggekeerd om te winkelen en gratis goederen kregen aangeboden door het volk, wat de tanende populariteit van zijn beweging onderstreepte. De Russische regering had zelfs uitgebreide reclame toegestaan waarin mensen werden opgeroepen om zich bij Wagner aan te sluiten, maar die werd na de opstand prompt uit alle Russische steden verwijderd.

Nog geen twee weken eerder had de commandant van Wagners troepen aangekondigd dat hij zich terugtrok uit de frontlinie in Oekraïne en tijdens de korte opstand naar de zuidelijke stad Rostov verhuisde. Hij stationeerde zijn troepen in het commando- en controlecentrum in het centrum van de stad en op het militaire vliegveld, allemaal zonder enige tegenstand van reguliere troepen. 

Het bleef echter onduidelijk hoe Prigozjin, die het bevel voerde over een paar duizend strijders, zo’n grote stad onder controle kon houden (Rostov is geografisch gezien groter dan België en vijf keer zo groot als Libanon). Bovendien stuurde hij slechts een fractie van zijn troepen in een konvooi richting Moskou, dat 1000 kilometer van Rostov ligt en waar 25 miljoen mensen wonen en het grootste deel van de Russische strijdkrachten is gevestigd.

Dat Prigozjin een meer strategisch plan nodig had dan aandacht vragen en erop te vertrouwen dat Poetin met hem zou willen onderhandelen, werd duidelijk toen zijn konvooi zich langs de M4 richting de hoofdstad Moskou verplaatste. Ondanks de potentiële schade die een confrontatie tussen reguliere troepen en Wagners speciale troepen zou kunnen aanrichten, was de opstand vanaf het begin slecht voorbereid. De situatie benadrukte het kennelijke onvermogen van de Russische leiding om binnenlandse aangelegenheden onder controle te houden.

De gebeurtenissen in Rusland zijn belangrijk omdat Prigozjin de aandacht afleidde van de oorlog in Oekraïne zonder noodzakelijkerwijs de dynamiek op het slagveld te beïnvloeden. Hij had gezworen om “iedereen te vernietigen die hem in de weg stond”. De aanwezigheid van een klein aantal van zijn troepen in Rostov was echter niet in staat om veel te bereiken. 

Prigozjins impasse met president Poetin en zijn ondoordachte grootspraak kostten hem uiteindelijk veel populariteit. Poetin loste de zaak snel op, toonde de samenhang van zijn leiderschap en onderdrukte de Wagner-rebellie effectief voordat het uit de hand liep. Prigozjin, de leider van huurlingen die gedreven werden door financieel gewin, verlaat nu Rusland, waar hij zijn fortuin heeft gemaakt, voor een onzekere toekomst in Belarus. De aandacht gaat nu uit naar de reorganisatie van de Russische staat, die leert van fouten uit het verleden en zich voorbereidt op binnenlandse hervormingen en de voortdurende oorlog met het Westen.

Van de ene op de andere dag werd Wagner in de ogen van de Westerse media getransformeerd van een “vuige terroristische huurlingengroep” tot een “kracht die de Russische corruptie bestrijdt”. Westerse waarnemers die hoopten op een langdurige opstand werden teleurgesteld toen deze nog voor het einde van de dag snel werd beëindigd. De gebruikelijke koelbloedigheid van president Poetin in crisissituaties betekende een onzekere toekomst voor de Wagner-organisatie zoals die functioneerde en voor haar voormalige leider, tenzij Prigozjin buitenlandse geldschieters kan vinden om zijn uitdaging van het Kremlin te steunen. Maar de euforie in het Westen was van korte duur toen de Wagner-leider, die bekend staat als de “chef-kok van Poetin” (omdat hij restaurants en cateringbedrijven bezit die diensten verlenen aan het Kremlin), zijn laatste maaltijd verzorgde in Rusland.

De ontwikkelingen in Rusland dienen als een waarschuwing over de betekenis van de opstand van Prigozhin, die de aandacht tijdelijk heeft verlegd van de Oekraïense arena. Het is nog afwachten hoe de Russische staat, na de snelle beteugeling van de rebellie, fouten uit het verleden zal corrigeren, binnenlandse hervormingen zal voortzetten en het voortdurende conflict met Westerse mogendheden in goede banen zal leiden.