Wie is er verantwoordelijk voor de explosie in Beiroet?

Door Elijah J. Magnier: @ejmalrai

Op dinsdag 4 augustus veroorzaakte een explosie in de Libanese haven in het hart van de hoofdstad Beiroet catastrofaal veel menselijke slachtoffers en materiële vernielingen. Meer dan 140 mensen stierven op slag, 80 worden nog steeds vermist onder het puin en meer dan 5000 raakten gewond. Meer dan 300.000 huizen werden vernield en nog veel meer beschadigd. 2.750 ton Ammoniumnitraat (AN)  – het equivalent van 1.000 ton TNT – ontstak op de een of andere manier en was verantwoordelijk voor de grootste explosie sinds de Tweede Wereldoorlog. Veel theorieën, waarbij Israël, Hezbollah of de CIA worden beschuldigd, circuleren als een lopend vuurtje in de Libanese hoofdstad. Wat is de waarheid? Cui bono?

De Rhosus, een schip onder Moldavische vlag, voer van Georgië naar Mozambique met onder andere 2.750 ton Ammoniumnitraat, bestemd voor de Fabrica de Explosives Maçambique, een zending die betaald werd door de Banco Internacional De Moçambique. Het meerde aan in Beiroet op 20 november 2013 om landbouwmachines te lossen en er werd verwacht dat het,  op zijn tocht naar Mozambique, goederen uit Libanon zou laden voor Jordanië. Een inspectie stelde echter vast dat het schip niet zeewaardig was, en de lokale Libanese autoriteiten verhinderden de Rhosus uit te varen. De havenautoriteiten losten de lading in havenloods nr.12 en namen later de lading in beslag wegens onbetaalde rekeningen van de rederij.

AN heeft veel eigenschappen, onder andere als bestanddeel van een explosief mengsel (Mellor, 1922; Elvers 1989, Suslick 1992). Pure AN is zeer stabiel en moet aan bepaalde kwaliteitseisen voldoen om te worden gebruikt bij de productie van industriële explosieven. Volgens de European Fertilizer Manufacturers Association is het bijzonder moeilijk om AN te laten ontploffen. AN heeft daarvoor een belangrijke prikkel nodig. Het moet worden opgeslagen in een droge, goed geventileerde en afgesloten opslagruimte. Bovendien moet elke elektrische installatie in de opslagruimte bestand zijn tegen ammoniakdampen.

Vorig jaar belde kapitein Naddaf, die bij de Nationale Veiligheidsdienst in de haven werkt, zijn chef om hem te informeren over de aanwezigheid van een “gevaarlijke lading in pakhuis nr. 12.” Zijn overste, generaal A., gaf de jonge officier opdracht een schriftelijk verslag te maken en foto’s te maken van het pakhuis en de inhoud. Het magazijn had een bres die groot genoeg was voor het doorlaten van een man, waardoor toegang of diefstal werd vergemakkelijkt. 

De Libanese haven wordt gecontroleerd door een soort lokale maffia die bestaat uit hooggeplaatste ambtenaren, douanebeambten, administrateurs en veiligheidsbeambten. Elke verantwoordelijke is aangesteld door een politiek leider die zijn mannen immuniteit en bescherming biedt. De haven heeft een enorme hoeveelheid geld en smeergeld opgeleverd en is het dagelijkse brood van al degenen die de show runnen. In het licht van deze corruptie telt de wetenschappelijke expertise over wat er met een opgeslagen AN gebeurt en de omstandigheden waarin de 2.750 ton worden opgeslagen, niet mee. Eigenlijk hebben veel officieren geen bevoegdheid voor hun werk en worden ze benoemd via vriendjespolitiek en politieke connecties. Dit is ook het geval voor de directeur van de douane en de inlichtingendienst van het leger, generaal S., die verantwoordelijk is voor de bewegingen in en de inhoud van de haven, en vele andere mensen. Maar wanneer zich een probleem of een ramp voordoet, zoals op dinsdag, zal het heel moeilijk zijn om de echte verantwoordelijken te vinden. Hoe zijn nu de condities voor de AN-explosie ontstaan?

Om 15.00 uur lokale tijd werd een smid gevraagd de gaten in het magazijn te dichten om mogelijke smokkel van de inhoud te voorkomen. De smid werd niet op de hoogte gebracht van de gevaarlijke inhoud van het magazijn, noch werd hem verteld dat hij de nodige voorzorgsmaatregelen moest nemen om de verspreiding van hete metaaldeeltjes die brand kunnen veroorzaken, te voorkomen. Hij werkte op een afstand van niet meer dan enkele centimeters van de AN-zakken die op de vloer lagen en waaruit product lekte. Eens de klus geklaard was, tussen 16.30 en 17.00 uur, werd er rook waargenomen die uit het magazijn opsteeg. 

De brandweer werd opgeroepen om de potentiële brand aan te pakken. Om 18:08 uur was de eerste explosie te horen, ruim een minuut later gevolgd door de tweede. Na de eerste explosie ontstond er een brand in het magazijn. De brand wekte meer warmte op, genoeg om de hele voorraad AN op te blazen en een vacuüm (onderdruk) te creëren. De druk van de explosie veroorzaakte de vele slachtoffers en de verwoestingen in de stad.

Wie heeft de smid gebeld en het budget ervoor toegewezen? Was hij op de hoogte van het gevaar van het lassen naast het AN? Waarom werd de 2.750 ton AN meer dan zes jaar lang zonder goede reden onprofessioneel opgeslagen en achtergelaten? 

Wie profiteert er van de explosie? In het getroffen gebied wonen vooral mensen die over het algemeen niet bevriend zijn met Hezbollah. Daarom zou het niet in het belang van Israël zijn geweest en ook niet in het belang van de VS om te bombarderen en zoveel schade te veroorzaken aan eigendommen en zaken van bevriende partijen. Het vernietigen van dit deel van Beiroet om een “nieuw Midden-Oosten” of een “nieuw Libanon” op te leggen heeft geen zin, omdat de anti-Hezbollah-bevolking zwakker is dan ooit en niet in staat is de confrontatie met Hezbollah aan te gaan. Frankrijk en de VS bevinden zich niet in een gunstiger positie om de bevolking te beïnvloeden zoals zij dat zouden willen.

Hezbollah wacht momenteel op de bekendmaking van het vonnis door het speciale tribunaal voor de moord op de ex-premier Rafic Hariri. Zo proberen de VS, om Israël te plezieren, de invloed van Hezbollah in Libanon te verminderen. De VS en Israël hebben in Syrië, Irak en Libanon alles geprobeerd wat in hun macht lag, maar faalden in hun poging. De VS legt harde sancties op aan Syrië en Libanon (om te voorkomen dat de Golfstaten en Europese landen Libanon zouden helpen bij de ernstige financiële crisis), maar het resultaat blijft hetzelfde: Hezbollah zal zich niet onderwerpen.

Speculatie over een wapenmagazijn van Hezbollah bij pakhuis 12 is belachelijk omdat de plek onder toezicht stond van camera’s die door de veiligheidstroepen werden gecontroleerd. Hezbollah zou geen wapens opslaan in een vijandige omgeving die niet onder haar eigen controle staat.

De vele samenzweringstheorieën komen niet overeen met de feiten van dit ongeluk. Onwetendheid, incompetentie, vriendjespolitiek en bureaucratie zijn de redenen voor het verlies van zoveel mensenlevens en de vernietiging van een hoofdstad waar de mensen niet hebben geleerd om samen te werken. Het is een nationale tragedie. De Libanezen bewaren hun eigendommen in het buitenland, in het westen en in het oosten. Ze hebben niet het gevoel te behoren tot een land waar gekozen politici alle rijkdom van het land hebben meegenomen, de macht hebben gekaapt en aan hun zonen hebben doorgegeven.

Vertaald door Francis J.