Het veranderende Afrikaanse landschap: Chinees-Westerse concurrentie en contrasterende modellen.

Geschreven door – Elijah J. Magnier:
Vertaald door – Francis J.

De geopolitieke race om invloed in Afrika versnelt nu wereldmachten als de Verenigde Staten en Rusland hun inspanningen opvoeren om bijzondere relaties met het continent aan te knopen. De Verenigde Naties voorspellen dat de bevolking van Afrika door de snelle verstedelijking zal verdubbelen tot 1,1 miljard in 2050 en uiteindelijk meer dan twee miljard mensen zal tellen. Het Internationaal Monetair Fonds heeft bevestigd dat Afrika door deze groei het op één na snelst groeiende continent ter wereld is. Dit traject markeert het einde van het “eerste gevecht” om de grondstoffen van Afrika in vijf eeuwen. Het luidt de opkomst in van een “tweede stormloop”, gedreven door de ontluikende markten, overvloedige natuurlijke hulpbronnen, menselijk kapitaal en strategische maritieme verbindingen met andere continenten.

China heeft zijn zinnen gezet op Afrika en lanceert een reeks ambitieuze projecten en infrastructurele ontwikkelingen om de naties van het continent met elkaar te verbinden en zijn westerse concurrenten in de strijd om de suprematie uit te dagen. De historische koloniale machten van Europa, die ooit de scepter zwaaiden over Afrikaanse landen, hebben nu te kampen met een verminderde invloed. Frankrijk bijvoorbeeld heeft te maken gehad met de uitwijzing uit twee landen, Mali en Burkina Faso, en een groeiend populistisch sentiment tegen zijn aanwezigheid in de regio, voornamelijk in Niger.

China’s betrokkenheid bij Afrika gaat terug tot de Ming-dynastie in 1644 en deze historische relatie duurt voort. China steunde met name de beslissing van de Egyptische president Gamal Abdel Nasser om het Suezkanaal in 1956 te nationaliseren, wat leidde tot uitwisselingen van studenten en een culturele brug tussen de twee regio’s. In tegenstelling tot China, dat zich richt op economische projecten en infrastructuur om zijn invloed uit te breiden, houden de Verenigde Staten en Frankrijk zich bezig met militaire bases en terrorismebestrijding in Afrika.

Toen China’s nieuwe minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi begon aan een rondreis langs Afrikaanse landen, onderstreepte hij de niet aflatende inzet van Beijing voor zijn betrekkingen met het continent. China’s strategie is gebaseerd op een zachte aanpak om de banden aan te halen, een beleid dat al sinds 1991 wordt gevoerd. China’s proactieve aanpak werd benadrukt door de lancering van het ‘Zijderoute’-initiatief in 2013, waarbij 46 nieuwe en gerenoveerde Afrikaanse havens werden aangelegd die Afrika met de rest van het continent verbinden. Deze investering heeft China’s positie als grootste investeerder in Afrika ten zuiden van de Sahara veiliggesteld. Naast de traditionele projecten omvat China’s engagement verschillende sectoren, waaronder onderwijs, gezondheidszorg, technologie en wetenschappelijk onderzoek, waarmee het zijn positie in de regio verder verstevigt.

Tijdens een belangrijke Chinees-Afrikaanse top beloofde president Xi Jinping miljarden dollars om de ontwikkeling van het continent te steunen, waarbij een aanzienlijk deel bestemd was voor ontwikkelingsprojecten en renteloze leningen. China heeft ook een aanzienlijke Afrikaanse schuld kwijtgescholden, waarmee het laat zien dat het vooruitgang wil stimuleren. 

Toen veel Afrikaanse landen in de jaren tachtig en negentig in de schulden zaten, schold China meer dan 85% van de toen uitstaande rentevrije leningen kwijt. Volgens het China Africa Research Initiative (CARI) aan de Johns Hopkins University heeft China tussen 2000 en 2019 minstens 3,4 miljard dollar aan schulden kwijtgescholden, bijna al zijn rentevrije leningen aan Afrikaanse landen. China zei dat het vanaf 2022 23 rentevrije leningen aan 17 Afrikaanse landen zou kwijtschelden en 10 miljard dollar van zijn reserves van het Internationaal Monetair Fonds zou overhevelen naar landen op het continent. 

Critici maken zich ondertussen zorgen over de groeiende invloed van China in Afrika en schilderen het vaak af als een schuldbeladen verovering. Uit gegevens van de Wereldbank blijkt echter dat 49 Afrikaanse landen 39% van hun schuld hebben bij multilaterale instellingen, 35% bij particuliere schuldeisers (exclusief Chinese particuliere schuldeisers) en 12% van de schuldenlast van het continent bij China en Chinese kredietverstrekkers ligt. In 2021 zullen particuliere kredietverstrekkers 5% rente vragen, terwijl China en multilaterale kredietverstrekkers respectievelijk 2,7% en 1,3% zullen vragen.