Rusland, Iran, Israël, de Verenigde Staten en Turkije streden in de Kaukasus, en Armenië verloor Nagorno-Karabach.

 
Geschreven door – Elijah J. Magnier:
Vertaald door – Francis J.
 
De regio Nagorno-Karabach ligt verscholen in de Kaukasus en is een levend symbool van de mondiale geopolitiek. Het is niet zomaar een territoriaal geschil tussen Armenië en Azerbeidzjan, de regio is een knooppunt waar de strategische aspiraties van Rusland, Iran, Israël, de Verenigde Staten en Turkije elkaar kruisen. De worsteling van Armenië met het verlies van Nagorno-Karabach geeft een breder verhaal weer dat niet alleen over territorium gaat, maar ook over een doolhof van strategische pistes, allianties en geopolitieke ontwikkelingen. Terwijl sommigen het conflict zien als een etnisch conflict, zien anderen het als een strijd om belangrijke corridors die Iran van Armenië kunnen scheiden en de invloed van Turkije in Eurazië kunnen versterken. De geopolitieke inzet is hoog: De NAVO-aspiraties van Armenië worden tegengewerkt door Rusland, Iran en Turkije; Europese belangen staan op het spel; en de prominente rol van Israël in Azerbeidzjan zorgt ervoor dat Iran op zijn hoede is. Nu Rusland en Turkije corridors voorstaan die Iran verder zouden kunnen marginaliseren in de zuidelijke Kaukasus, blijft de zoektocht naar een duurzame vrede tussen Armenië en Azerbeidzjan een uitdaging, waarbij de heersende spanningen de belangen dienen van verschillende mondiale actoren.
 
Onder Russische begeleiding ondertekenden Armeense functionarissen in Nagorno-Karabach een overeenkomst met Azerbeidzjan die nog moet worden afgerond. Door het pact worden ze een minderheid, maar blijven ze Azerbeidzjaanse burgers en kunnen ze integreren in de Azerbeidzjaanse samenleving, een belangrijke verandering na de 24 uur durende aanval. Na jaren van hevige conflicten laat Bakoe nu zijn dominantie gelden over de betwiste regio. Maar de onderliggende crisis tussen Armenië en Azerbeidzjan is nog lang niet opgelost.
 
Het conflict in Nagorno-Karabach, dat zijn oorsprong vindt in diepgewortelde etnische en culturele verschillen, sleept al tientallen jaren aan. Ondanks internationale inspanningen zijn er geen duurzame oplossingen gevonden, alleen tijdelijke wapenstilstanden en kortstondige vredesregelingen die onvermijdelijk weer plaatsmaken voor nieuwe vijandelijkheden. De betwiste regio Nagorno-Karabach ligt binnen de grenzen van Azerbeidzjan en is de kern van het geschil tussen Azerbeidzjan en Armenië. Vanwege het gebrek aan natuurlijke hulpbronnen leven de inwoners van de regio voornamelijk van de landbouw. In 1988 begon de leiding van Karabach te pleiten voor een hereniging met Sovjet-Armenië, wat de weg vrijmaakte voor spanningen in de zuidelijke Kaukasus.
 
In 1993 brak er oorlog uit en Armeense separatisten veroverden de controle over de regio, die meer dan 4.800 vierkante kilometer beslaat. Er wonen ongeveer 150.000 Armeniërs, wat neerkomt op 95% van de bevolking van de regio. Deze dominantie volgde op het vertrek van meer dan 700.000 Azerbeidzjaanse inwoners na de Armeense inname. Deze massale verplaatsing heeft een blijvend litteken achtergelaten in de harten van de Azerbeidzjaanse gemeenschap, een wond die de tijd nog moet helen.
 
 Azerbeidzjaanse militaire campagne 2020: Een verschuiving in het Nagorno-Karabach conflict
 
In september 2020 lanceerde Azerbeidzjan een zes weken durend militair offensief en boekte het aanzienlijke territoriale successen. Met steun van Turkije en Israël rukten de Azerbeidzjaanse troepen op naar de buitenwijken van de regionale hoofdstad.
 
Deze militaire opmars leidde ertoe dat Azerbeidzjan vijf regio’s rond Karabach heroverde. In november 2020 werd een door Rusland bemiddeld akkoord bereikt, waardoor Russische vredestroepen in de regio konden blijven voor een aanvankelijke termijn van vijf jaar. Deze termijn kon worden verlengd tenzij een van de belangrijkste partijen bezwaar maakte tegen de verlenging.
 
De overeenkomst werd echter bekritiseerd in de Armeense hoofdstad Jerevan. Veel Armeniërs zagen het als een capitulatie, wat leidde tot oproepen aan premier Nikol Pashinyan om af te treden. Ondanks de onrust wist Pashinyan een tweede ambtstermijn in de wacht te slepen, zij het tegen hevig verzet van Armeense nationalisten in die tegen elk pact met Azerbeidzjan zijn.